چله کشی فرش دستباف در واقع ابتدایی ترین مرحله در بین مراحل مختلف بافتن و آماده کردن انواع فرش های سنتی می باشد. در واقع تا چله کشی انجام نشود، امکان بافت فرش وجود نخواهد داشت. چله کشی از زمان های گذشته توسط بانوان روستایی و عشایر انجام می شده است و آن ها می توانستند فرش های زیبایی را ببافند و به بازار عرضه کنند.
تمام فرش ها چه گلیم های مختلف و چه قالی های سنتی ایرانی، ابتدا یک چله کشی اصولی داشته اند تا توانسته اند با کیفیت بالا در اختیار مصرف کنندگان قرار بگیرند. در ادامه این مقاله از فرش راین به ارائه نکاتی پیرامون چله کشی می پردازیم. با ما همراه باشید.
نخ چله چیست؟
نخی است که جنس آن معمولا از پنبه است. از تارهای ریز به هم تابیده تشکیل شده است، استحکام و مقاوت بالایی در برابر کشش دارد و به کمک آن عملیات چله کشی فرش را انجام می گیرد و همچنین بر اساس طرح و رجشمار نقشه نخ چله می تواند ضخیم و یا نازک باشد. واحد شمارش ضخامت و نازکی نخ چله (لا) است و متداول ترین نمره نخ چله 9 لا برای رجشمار 50 و 12 لا برای رجشمار 45 است.
شیوه های چله کشی
مهمترین و اساسی‌ترین بخش پیش از بافت فرش یا گلیم یا تابلو فرش شیوه چله کشی است که باید با دقت و کیفیت لازم انجام شود. این نوع از چله کشی بر روی دار انجام میشود. معمولاً چله کشی به دو شیوه انجام میشود از جمله چله کشی به روش ترکی و چله کشی فارسی می‌باشد.
چله کشی فارسی:
به دلیل سرعت بالا درچله کشی آنرا چله دوانی میگویند.( به معنای دوانیدن چله ها)چله کشی برروی دارانجام نمی شود.بلکه ۳ عدد میله رادرزمین فرو می کنند بطوریکه فاصله میله اول ودوم ۱ متر وفاصله میله دوم تاسوم به اندازه طول قالی می باشد.
دراین نوع چله کشی چله به میله اول گره خورده واز زیرمیله دوم رد می شود. درپایان چله دوانی، چله رابرروی دار انتقال می دهند.دربالای سردار آنها رابه تعدادهای معین به هم گره می زنند. بعداز رسیدن به مقداری معین، چله های محکم شده به زیردار راباز نموده وفرش بافته شده درپشت دار رها می شود.دراین نوع چله کشی می توان فرشهایی با طول نامحدود بافت.
چله کشی فرش دستباف به روش ترکی:
عملیات چله کشی به روش ترکی به دو نفر نیاز است تا چله کشی با دقت لازم و با کیفیت انجام شود. این چله کشی مستقیماً روی دار قالی کشیده می شود. در این روش در ابتدا دو نخ زه را موازی عرض دار به راست رو ها میبندند ، باید دقت کرد که طول زهوارها بلندتر از عرض دار باشد تا عمل گره زدن آنها به راست روها آسان تر شود.
با توجه به اینکه تعداد شیرازه ها فرد یا زوج باشد ، نخ چله را از رو یا زیر زهوارها رد می کنند ، در مرحله بعدی نخ چله را که از قبل به شکل گلوله جمع میکنند توسط یکی از نفرات از رو یا زیر رد شده و به دست نفر دوم داده میشود تا او نیز بعد از رد کردن نخ چله از محل علامت گذاری شده آن را به دست نفر اول بدهد ، این عملیات آن قدر تکرار میشود تا چله در تمام دار بصورت مساوی و یکنواخت کشیده شود، لازم به ذکر است که یکی از نکات مهم در عملیات چله کشی وجود کشش یکسان در تمام طول آن است.
اگر چله کشی به درستی انجام شده باشد در نهایت چله ها در فاصله بین زهوارها حالت ضربدری یا زیگزاگی پیدا خواهند کرد. قدم بعدی در این عملیات رد کردن چوب مهار به جای نخ اول است ، در نهایت نیز گلیم بافی و زنجیره بافی انجام میشود و در ادامه نیز به جای نخ زه بالایی چوب هاف را قرار میدهند.
چله کشی به روش تلفیقی:
برای بهبود بیشتر روند کار برای بافندگان ، یک روش چله کشی به نام چله کشی تلفیقی ابداع شد که میتوان گفت تمامی محسنات هر دو روش چله کشی ترکی و فارسی را دارد و میتواند تا حد زیادی کار بافت را آسان نماید.
در روش چله کشی تلفیقی بخش هایی از هردو روش ترکی و فارسی ادغام شده تا شرایط راحت تری بر
ای بافنده ایجاد شود. در این روش از دار ترکی استفاده می کنند اما چله را به روش فارسی و با کمی تفاوت بر روی زمین تهیه مینمایند، به این صورت که به جای میله ی اول و سوم، از لوله هایی فلزی با عرضی هم اندازه ی عرض چله و به قطر ۲ سانت استفاده میشود، باقی عملیات مانند چله کشی فارسی انجام میشود و در نهایت نیز چله به روی دار ترکی انتقال داده میشود.
مقایسه چله کشی فرش دستباف به روش ترکی و روش فارسی
از ویژگی های مثبت چله کشی به روش ترکی میتوان به آسانتر بودن ، پایین کشی و تسلط بیشتر بافندگان در کار اشاره نمود ، همچنین میتوان گفت نظم و تمیزی بافت نیز در این روش بیشتر است اما این روش معایبی نیز دارد که مهمترین آنها نبودن کوجی و زدن تسمه در کناره فرش است که میتواند منجر به کج شدن قالی و جدا شدن شیرازه شود ، این مشکل علاوه بر کم کردن کیفیت کار سبب پایین آمدن دوام فرش نیز خواهد شد.
ویژگیهای مثبت چله کشی به روش فارسی نسبت به روش ترکی را میتوان کج نشدن قالی به علت وجود کوجی ، ثابت بودن تنظیم چله در زیردار و سردار ، امکان بافت قالی با طول زیاد و امکان بافت گلیم بافی به حالت کرباس دانست.
قاعدتا این روش نیز ایراداتی داذد که مهمترینشان تسلط کمتر بافنده روی کار، دشوار بودن پایین کشی قالی و احتمال پارگی قالی بر اثر دوخت زدن در موقع پایین کشی است.
مهمترین نکات در هنگام چله کشی فرش دستباف
نخست پیش از چله کشی باید دار قالی را با دقت بسیار زیاد این کار را انجام دهید تا از سالم بودن آن مطمئن شوید. یکی از مهمترین نکاتی که درباره دار قالی باید مورد توجه قرار دهید این نکته است که هرگونه عیب و یا برآمدگی زائد، موازی بودن سردار وزیر دار و عمود بودن بر راست روها می‌باشد.
یکی از نکاتی که برای چله کشی باید رعایت نمود یکنواخت و یکدست بودن میزان کشش تارهای در تمامی عرض‌دار می‌باشد. بهترین راهکار برای رسیدن به این موضوع انجام دادن عملیات چله کشی در یک زمان و بدون فوت وقت می‌باشد.
عملیات چله کشی باید متقارن باشد و آن را در وسط چله قرار دهید. در غیر این صورت باعث میشود که چله سنگین شود و به یک سمت منحرف شود و باعث کج شدن‌دار شما میشود. نخ چله را باید با توجه به نوع و متناسب با ظرافت و میزان درشتی طرح انتخاب نمایید.
مقالات مرتبط:
