مهمترین مرحله قبل از شروع بافتن فرش یا گلیم چله کشی آن است در واقع اساس و پایه فرش چله کشی میباشد. که انوع مختلفی دارد یکی از شیوههای رایج، چله کشی فارسی میباشد که به آن چله دوانی نیز گفته میشود چون فرد در حالت دویدن چلهکشی را انجام میدهد. اهمیت چله کشی بسیار زیاد میباشد چرا که کیفیت نهایی فرش و بی عیب و نقص بودن فرش به چله کشی دقیق و حرفه ای بستگی دارد. در این مقاله به معرفی چله کشی فارسی میپردازیم و ابزار لازم را به شما معرفی کرده و سپس نکاتی که باید در چله کشی حتما رعایت شود به شما خواهیم گفت.
چله کشی فرش چیست؟
همانطور که در مقاله آموزش قالی بافی مقدماتی توضیح دادیم چله کشی به مجموعه ای از نخ ها که معمولا از جنس پنبه با رنگ سفید بصورت موازی با کشش یکسان در کنار هم کشیده میشوند. البته در برخی مناطق نیز از پشم به جای پنبه استفاده میشود.
همانطور که در فرش بافی نیاز به ابزار خاص داریم برای چله کشی فارسی نیز به ابزاری احتیاج داریم که شامل : دار قالیبافی، دفتین و دفه، آچار، تسمه چوبی، نخ چله، سیخ پود کشی، متر، مداد سیاه، میخ و چک کش و نقشه فرش. که بعضی از آن ها با ابزار فرش بافی یکسان میباشد. در مقاله آموزش قالی بافی در مورد این ابزار توضیحاتی داده شد که برای اطلاعات بیشتر میتوایند به مقاله آموزش قالی بافی مقدماتی مراجعه کنید. حال به معرفی کاربرد تعدادی از این ابزارها در این مقاله میپردازیم:
دار قالی بافی
تشکیل شده است از چهارچوب فلزی و یا چوبی با خصوصیات مشخص و مناسب قالی مورد نظر برای بافت. دار قالیبافی به اشکال و انواع مختلف بسته به نوع قالی و نوع چله کشی ساخته شده است که قالی روی آن بافته میشود. در زیر انواع دارها را آوردهایم:
- دار افقی
- دار عمودی
نقشه فرش
در چله کشی فارسی برای دیدن طرح نهایی قالی از نقشه فرش استفاده میکنند در واقع نقشه نمایی از قالی همچنین طرح و برنامه کار قالی باف است. برای اینکه ببینیم در چله کشی چه تعداد تار استفاده کنیم از نقشه فرش کمک گرفته تا بدانیم چه تعداد تار لازم است.
نخ چله کشی فارسی
نخ چله انواع مختلفی دارد که هرکدام از آنها دارای شاخصه ای هستند. شامل:
نخ پشمی
نخ پشمی بیشتر در قدیم رایج بود. از ویژگیهای نخ پشمی استحکام بالا، گرمازایی و همچنین دسترسی آسان به نخ پشمی بود. در صورت نبود نخ پنبه ای و ابریشمی از این نوع نخ استفاده میشد.
نخ ابریشمی
نخ ابریشمی همانطور که از اسم آن مشخص است از پیله کرم ابریشم تولید میشود. از ویژگیهای آن لطافت و ظرافت آن میباشد. به همین دلیل در قالیهای ریز بافت و ظریف از این نوع نخ استفاده میکنند. نخ ابریشمی در کنار ظرافت از استحکام بالایی برخوردار است. فرشهایی با این نوع نخ از محبوبیت بیشتری برخودار هستند. طول عمر بالاتری نیز دارند.
نخ پنبه ای
نخ پنبه ای از غوزک پنبه تولید میشود. که معمولا با نمره 10، 20، 32، 40 تولید میشود. این نوع نخ از طریق کارخانه پنبه پاک کنی و پنبه ریسی به صورت نخ خام و یا نخ تک لا تولید و به بازار عرضه میشود. نخ خام (نخ یک لا) مجدداً به صورت دستی یا ماشینی به انواع نخهای مورد استفاده در قالیبافی تبدیل خواهند شد. نخ تولیدی به تناسب اینکه برای تهیه چله قالی و یا سایر موارد مصرفی قالیبافی مورد نیاز باشد با خصوصیاتی خاص و مناسب تولید میشود، با توجه به نوع بافت فرش ریز بافت (یک لا) و درشت بافت (چند لا) مورد استفاده قرار میگیرد. در نوع درشت بافت(چند لا) عمر فرش طولانی تر و استحکام آن بالاتر و ظخیم تر خواهد بود.
بقیه ابزار چله کشی در مقاله آموزش قالی بافی توضیح داده شده است.
همانطور که قبلا گفتیم چله کشی از مهمترین و اصیل ترین مراحل بافت فرش و گلیم است. که دو نوع مختلف دارد؛ فارسی و ترکی. که در این مقاله به برسی و آموزش چله کشی فارسی مقدماتی و ویژگی های آن همچنین تفاوت آن با چله کشی ترکی میپردازیم.
مقایسه چله کشی ترکی و چله کشی فارسی
تفاوت اصلی چله کشی فارسی و چله کشی ترکی این است که در نوع فارسی چله کشی بر روی زمین انجام میگیرد اما چله کشی ترکی بر روی دار قالی صورت میپذیرد.
در نوع فارسی پس از چله کشی بر روی زمین آن را بر روی دار قالی سوار میکنند. این نوع از چله کشی مخصوص فرش های دستباف ایرانی است. نوع فارسی چله کشی از چله کشی ترکی سخت تر است اما کیفیت کار بالاتر است. از مهمترین مزایای چله کشی به روش فارسی وجود کوجی و تسمه است. زیرا کوجی مانع کج شدن قالی میشود و همچنین باعث کوتاهتر شدن عمر فرش میشود. همچنین چلهها بر روی سردار و زیردار ثابت میمانند. همچنین در چله کشی از نوع فارسی میتوان فرش را طولانی تر بافت. از ایرادات این روش چله کشی(فارسی) عدم تسلط کامل بافنده فرش روی کار قالی بافی، دشوار بودن نسبت به روش چله کشی ترکی. در حالت کرباس نیز میتوان قالی و گلیم را بافت.
معایب چله کشی فارسی
یکی از معایب چله کشی فارسی پایین کشی آن است که در صورت عدم دقت و مهارت لازم احتمال سوراخ شدن و پارگی وجود دارد. و همانطور که گفتیم به علت ثابت نبودن محل نشستن بافنده تسلط بافنده روی دار کمتر است.
البته روش دیگری وجود دارد که تلفیقی از روش ترکی و فارسی است. که ویژگی های مثبت روش ترکی و فارسی با هم تلفیق شده است. هچنین تا حد زیادی کار بافت را نیز آسان تر نموده است. معایب این دو روش تا حدودی رفع شده است.
چله کشی فارسی و ترکی در یک نگاه
چله کشی ترکی:
مزایا: پایین کشی آسان، نظم، بافت تمیز، تسلط بیشتر بافنده فرش
معایب: کج شدن قالی به علت فقدان کوجی و تسمه، سست بودن
چله کشی فارسی:
مزایا: کج نشدن قالی به علت وجود کوجی، ثابت بودن چله در زیر دار و سر دار، امکان بافت گلیم در حالت کرباسی، امکان بافتت قالی با طول زیاد
معایب: سختی کار در هنگام پایین کشی قالی، عدم تسلط بافنده، احتمال پارگی قالی در هنگام پایین کشی قالی
چله کشی تلفیقی
در این روش از دار ترکی استفاده میکنند اما چله را به روش فارسی بر روی زمین تهیه میکنند. اما کمی با چله کشی فارسی متفاوت است بدین صورت که فقط جای میله های اول و سوم را به لولههای فلزی همسو با عرض چله منتقل میکنند. سپس و آن را روی میله ها پهن کرده از روی دار عبور میدهند و لوله ها را پشت دار با سیم مفتول به همدیگر متصل میکنند، با فاصلهی کمی از زیر دار آن را محکم میکنند پس از آن با تنظیم فاصلهی چلهها در عرض دار، دستگاه را با پیچ سفت کرده و کنترل شمارش چلهها بر اساس نقشه انجام میپذیرد و مرحله بعد به متصل کردن کجی اقدام میکنند. در این روش مانند چله کشی از نوع فارسی وجود کجی مانع کج شدن قالی میشود.
مرحله پایین کشی چله و فرش دستباف
زمانی که فرش دستبافت آنقدر بافته شود که دیگری جایی برای بافت وجود نداشته باشد باید توسط متخصص پایین کشی چله انجام پذیرد. پس از این مرحله بافت فرش ادامه پیدا میکند.
در این مقاله مقدمات چله کشی و تفاوت انواع چله کشی و ابزار لازم برای شروع چله کشی معرفی شد در مقالات بعدی با روش های چله کشی بیشتر آشنا خواهید شد. همچنین میتوانید آموزش چله کشی فارسی و آموزش چله کشی ترکی را به صورت کامل فرا گیرید.
برای مشاهده نمونه کارهای ما می توانید به صفحه اینستاگرام فرش راین مراجعه کنید.