عیوب فرش دستباف به مجموعه ایراداتی گفته میشود که موجب کاهش کیفیت فرش و در نتیجه کاهش کارایی، زیبایی و عمر آن میشود. عیوب فرش به دلایل گوناگونی رخ میدهد. بسیاری از این عیوب در تولید مواد اولیه بافت فرش یعنی در مرحله ریسندگی و رنگرزی رخ میدهد. موارد دیگری از عیوب ممکن است در مرحله تولید و بافت فرش رخ دهد. این مشکل معمولا به دلیل متخصص نبودن بافنده و ایراد در روش بافت و یا نقشه ایجاد میشود.
در ادامه این مقاله از فرش راین به معرفی این عیوب می پردازیم. با ما همراه باشید.
بیشتر بخوانید: آموزش نقشه کشی فرش
عیوب فرش دستباف
وارفتن شیرازه
شیرازه یکی ازارکان اصلی در تضمین سلامت فرش بوده و نقشی مهم در تداوم استحکام آن در دراز مدت دارد ؛ بگونه ایکه حتی اهمیت این مطلب در جامعه نیز رواج یافته ونهایت وخامت اوضاع در هر پدیده به از هم پاشیدن شیرازه تشبیه می شود. عدم مراعات نکات فنی لازم درامرشیرازه پیچی ؛ خصوصا درمواردیکه شیرازه پیچی بعد از مرحله بافت و حتی پس از مرحله سرویس انجام می شود؛ موجب بروز عیوبی از قبیل: کیس عرضی؛ وا رفتن شیرازه در مرحله استعمال؛ کنده شدن شیرازه بهمراه کناره فرش و امثالهم خواهد بود که بعضا غیر قابل جبران بوده و گاه در صورت مرمت نیز صدماتی به کیفیت اولیه فرش وارد خواهد شد.
رنگ پریدگی فرش
یکی از عیب‌های بزرگ فرش رنگ پریدگی فرش است. بهتر است پیش از رنگ آمیزی الیاف از صابون شور استفاده نکنند. زیرا این کار باعث میشود که پشم‌ها به خوبی رنگ نگیرند و هنگام بافت فرش خود را نشان میدهد. یکی دیگر از دلایل رنگ پریدگی فرش این است که هنگام شستشوی فرش آن را در معرض تابش نور مستقیم خورشید قرار داده‌اید و این کار باعث میشود که رنگ فرش شما در اثر تاثیر و تابش نور بپرد و زیبایی خود را از دست بدهد.
بیشتر بخوانید: تاریخچه فرش ایرانی
اصیل نبودن طرح
اگر فرش از روی نقشه هایی که طرح آن با معیارهای خارجی و ناشناخته تهیه شده است بافته شود، می گویند این فرش اصالت ندارد، یعنی اگر طرح فرشی از ویژگیهای قومی و فرهنگی و همچنین آداب و رسوم و طبیعت زندگی مردم الهام نگرفته باشد، آن طرح را غیر اصیل می گویند و از لحاظ تجاری بویژه بعد خارجی تجارت آن از ارزش و استقبال کمتری برخوردار می شود.
عیوب فرش دستباف: لوچه داشتن
لوچه نوعی عیب در فرش است. اگر یکی از گوشه های چهار گانه فرش نسبت به گوشه های دیگر آن تفاوت داشته باشد، اصطلاحاً می گویند فرش لوچه پیدا کرده است که حالت نوک کجی می باشد که از لحاظ عرض و طول مقداری بلندتر از سایر گوشه ها است و حالت لب آویزان را پیدا میکند. این عیب دراثر شل شدن چله ها و یا عدم دقت در زمان بریدن و جداسازی فرش بافته شده از دار یا هنگام پائین کشی فرش حاصل می شود.
بیشتر بخوانید: انواع طرح های فرش ایرانی
پوکی (توخالی)
گاهی اوقات برای کاهش زمان بافت و یا صرفه جویی در مقدار مواد مصرفی مانند خامه و نخ و ابریشم و کاهش قیمت تمام شده قالی، ضخامت چله های آن را ضخیم تر از مقدار استاندارد آن تهیه و به کار می برند که در نتیجه قالی تولید شده، سبک، توخالی و نامرغوب خواهد شد و دوام و استحکام فرش کاهش می یابد.
پیچیدگی
اگر عمل دفتین زدن یکنواخت و یکسان زده شود، فرش تولیدی ایرادی را پیدا نخواهد کرد، اما در بعضی از مناطق کشورمان از جمله کردستان و بویژه بیجار، حسب عادت و فرهنگ خاص خود، این عمل دفتین زدن و کوبیدن آن مقداری بیشتر و قوی تر انجام می گردد که اینکار موجب انحراف قالی و ایجاد پیچیدگی در عرض و لوله شدن لبه های فرش در طول آن می شود که اغلب قابل اصلاح هم نیست.
بیشتر بخوانید: گره فرش دستباف چیست؟
عیوب فرش دستباف: شل شدن چله ها
در بعضی از مناطق ایران به دلایلی از جمله: انجام کارهای کشاورزی و دامداری و یا بر حسب عرف و عادت و یا تفننی بودن بافت قالی، معمولاً مدت زمان بافتن قالی در دست بافت آنها کمی بیشتر از زمان معمول بطول می انجامید به این دلیل و همچنین بر اثر عوامل محیطی مانند تغییر فصل، رطوبت و سرما و گرمای محیط محل قالی بافی، چله ها به مرور شل می شوند و استحکام و دوام آنها هم کاهش پیدا میکند بطوریکه ممکن است تحمل ضربه های دفه (دفتین) را از دست بدهد و پاره شود و بافنده مجبور شود که چله های پاره شده را به هم وصل کند و گره بزند.
گره ای که این شکل زده می شود از رو و پشت فرش، به خصوص پس از شست و شو نمایان می شود و جزو عیوب قالی محسوب می شود و لذا بافت آن قسمت چله که شل شده است نامرغوب به نظر می رسد.
شل بافی
در بافت فرش گره باید کاملاً کشیده شود و خامه گره در پشت فرش به یک اندازه باشد در غیر این صورت گره درشت فرش به صورت زایده ای برجسته دیده خواهد شد. این کار نخست باعث شکفته شدن سریع گره ها و در وهله بعد، باعث عیبدار شدن پشت فرش می گردد جهت جلوگیری از این عیب باید دو سر نخ گره را در هنگام بافت کاملاً و به طور همزمان کشید.
بیشتر بخوانید: انواع نخ برای بافت فرش و تابلو
بالا زدگی و پایین زدگی
بالا زدگی زمانی رخ میدهد که مواد اولیه به کار رفته با رج شمار فرش متناسب نباشد و یا بافنده با مواد و اندازه های آن آشنایی کافی نداشته باشد و موادی را به کار ببرد که به علت عدم تناسب با رج شمار فرش باعث دراز شدن فرش شود. پایین زدگی نیز که سبب کوتاه شدن میشود به دلیل نمره های نامتناسب و عدم تطابق مواد اولیه با رج شمار فرش میباشد.
رگه داشتن از دیگر عیوب فرش
گاهی سطح یا پشت فرش رگه یا رگه هایی ناهماهنگ دارد و به حالت خطوط باریکی با رنگ روشن و یا تیره نمایان می شوند که علت آن بدرنگ بودن خامه ها و یک دست نبودن آن است. گاهی ممکن است رنگرز دقت لازم را نداشته باشد و خامه در قسمت خارجی خود که رگه دار شده است رنگ گرفته ولی رنگ به مغز آن جذب نشده باشد.
این حالت زمانی که کار بافت به اتمام می‌رسد و بافنده آن را قیچی میکند معلوم میشود. در این حالت رنگ به قسمت درونی پشم نرسیده و به صورت رگه خود را نشان میدهد.
بیشتر بخوانید: طراحی فرش
پارگی فرش
گاهی با پارگی در حاشیه فرش رو به رو می شویم که ممکن است ۲۰-۱ سانتیمتر باشد. گاهی سوراخ هایی نیز در قالی دیده می شود که از عیوب آن به شمار خواهد آمد. عواملی که باعث این حالت می‌شوند شامل نداشتن دوخت صحیح در پایین قالی های فارسی باف است و گاهی نیز به علت ایجاد سوراخ در قسمت سوزن دوخت است. استفاده زیاد از نخ پنبه به جای نخ پشمی نیز سبب ایجاد این مشکل خواهید شد.
عیوب فرش دستباف: ترنج‌دار شدن
چنانچه در فرش‌های ترنج‌دار، ترنج در مرکز فرش قرار نگیرد یا به عبارتی فاصله وسط ترنج تا ابتدای فرش با فاصله وسط ترنج تا انتهای فرش متفاوت باشد به این عیب ترنج داشتن می‌گویند.
بیشتر بخوانید: لچک ترنج فرش دستباف
به هم خوردگی گل ها
اگر عمل بافت یا پود دادن و زدن دفتین در تمام مراحل بافت بطور یکنواخت انجام نگردد و یا اینکه بافت مطابق نقشه نباشد، در آخر کار بافت، متوجه عیبی به نام بهم خوردگی نقشه خواهیم شد که ممکن است یک گل در یک قسمت از قالی با گل مشابه و قرینه آن در قسمت دیگر از فرش تفاوت پیدا کرده باشد، این عیب در اثر عواملی از جمله عدم دقت بافنده و یا عدم تناسب مواد بارجشمار نقشه بوجود می آید.
عیوب فرش دستباف: جویدگی
جویدگی یا بره بره بودن نوعی عیب در فرش است که در اثر استفاده از قیچی که کاملاً تیز و سالم نبوده و عمل قیچی زدن هم به طور صحیح انجام نشده است، حاصل می شود. بدین صورت که یک قسمت از فرش از صافی و یکنواختی بقیه قسمتهای آن برخوردار نیست. قیچی و قیچی کردن قسمت های بافته شده فرش از جمله مواردی است که باید با دقت و مهارت کافی انجام گیرد. اگر این موارد رعایت نشود “خواب فرش” یکدست نمی شود.
بدقواره شدن (اندازه فرش)
فرش معمولاً از لحاظ اندازه دارای استانداردهایی می باشد. مانند پشتی، ذرع و چارک، ذرع و نیم، قالیچه، پرده ای و … اگر در فرش بافته شده از لحاظ طول و عرض یا یکی از آنها، رعایت اندازه نشده باشد می گویند بدقواره است یا پهن شده است یا دراز شده است و یا خارج از استاندارد است که عیب می باشد.
ممکن است فرش هایی با اندازه بزرگ و اندازه های مربع و دایره و بیضی و لوزی و یا به اصطلاح اندازه های غلط، حسب سفارش و سلیقه مشتریان بافته شوند اما در حالت معمول، اندازه های مذکور باید رعایت گردند.
بیشتر بخوانید: هر رنگی در فرش چه معنایی دارد؟
عیوب فرش دستباف: کف ساده بودن
در صورتی که متن فرش از لحاظ طرح، پر نباشد و تنها یک رنگ در آن به کار رفته باشد، به آن «کف ساده» می گویند، در این حالت گفته می شود که فرش از هنر خاصی برخوردار نیست. لازم به ذکر است که فرش کف ساده نسبت به دو رنگ شدن احتمال آسیب پذیری بیشتری دارد.
