هنر هر جامعه ای ریشه در آداب و رسوم و سنن آن جامعه دارد که با گذر زمان به کمال می رسد. آیین قالیبافی ذوق و اوج هنر ایرانی است که علاوه بر هنر دوستی و صبر و تلاش، وجود مواد و مصالحی همچون پشم مرغوب و انواع گیاهان رنگدار باعث تبلور و تعالی این هنر شده است. هنرهایی نظیر سبد بافی، نمد بافی، زیلو بافی، جاجیم بافی و گلیم بافی همه همه مقدمه‌ای بر پیدایش هنر قالیبافی بوده‌است.
اما با گذر زمان و تلفیق هنر و تجربه صنعت نساجی تکامل یافت و امروزه دستبافت های هنرمندان شکوه و عظمت را به اوج خود رسانده اند. بی شک قدمت زیرانداز و تاریخچه فرش به زمانی می رسد که انسان به فکر تامین آسایش خود افتاد.
در این مقاله از فرش راین به بررسی آیین قالی بافی در ایران می پردازیم. با ما همراه باشید.
آیین قالیبافی در ایران:
آواز خواندن هنگام بافت فرش یکى از آیین هاى جالب در میان قالیبافان است. آواز یا ترانه خواندن هنگام بافت قالى داراى وزن و آهنگى است که با گره زدن بر تارها هماهنگى دارد. به گونه اى که هجاهاى آواز با سرعت گره ها تنظیم مى شوند. از این رو قالیباف از میان تمامى مراحل بافت بیشتر هنگام گره زدن مى خواند و هنگام پود کشیدن خواندن آرام تر شده و وقتى که زمان شانه کوبیدن مى رسد ساکت مى شوند، چون صداى کوبیدن شانه تناسبى با خواندن ندارد.
مراحل آیین قالیبافی عبارتند از:
آماده سازى مواد اولیه شامل نخ چله، نخ پشمى (خامه)، نخ پودهست.
آماده سازى دار قالیبافی و ابزار قالیبافی.
نقشه مورد نظررا آماده می کنن.
مرحله بعد چله کشى هست یعنی نصب نخ چله یا تارها بر روى دار قالیبافى.
بافت گلیم، ابتداى فرش.
ساده بافى ابتداى فرش، انجام عمل گره زدن بر روى تارها به خامه.
نقشه خوانى، انجام عمل گره زدن بر روى تارها به وسیله خامه.
در این مرحله از آیین قالیبافی انجام عمل پود کشى (پود زیر یا ضخیم و پود رو یا نازک) و عمل کوبیدن پودها.
شیرازه پیچى کناره ها.
رعایت در جلوگیرى از معایب احتمالى هنگام بافت قالی.
عمل کوبیدن رج ها و قیچى زدن سرپرزهاى اضافى.
پایین کشى، اتمام کار یک فرش بافته شده.
در یک فرش تراکم گره ها و ظرافت آنها نمایانگر میزان مرغوبیت و کیفیت فرش است. و در اصطلاح قالیبافی هر چه پرتر باشد کیفیت آن بالاتر خواهد بود.
آرایش فرش ایرانى درقالیبافی:
بافت فرش ایرانى در آیین قالیبافی از جهات زیادى به انواع مختلفى تقسیم مى شود. تنوع در اندازه، بافت، طرح و نقش، کیفیت و… موجب تقسیمات متعدد در این زمینه مى شود. و هر یک از این نوع ها، نام خاص خود را دارند.
نقش فرش در آیین قالی بافی :
فرش از نظر نقش شامل فرش با طرح سنتى، فرش با طرح مدرن، فرش با طرح دستى، فرش با طرح کامپیوترى، فرش با طرح ذهنى، فرش با طرح ابتکارى، فرش با طرح اقتباسى، فرش با طرح کم کار و فرش با طرح پر کار مى باشد.
جنس فرش در قالی بافی:
فرش ایرانى از نظر جنس شامل فرش پشمى، فرش ابریشمى، فرش کرکى، فرش تمام پشم، فرش تمام ابریشم، فرش زربفت، فرش چله ابریشم، فرش چله پشم، فرش کف ابریشم، فرش گل ابریشم و فرش سوف مى باشد.
اندازه فرش در آیین قالی بافی:
فرش ایرانى از نظر اندازه نام هاى متفاوتى دارد که عبارتند از: قالى، کناره، قالیچه، سجاده اى، خرسک، رومبلى، پشتى، پادرى و….
رنگ فرش در قالی بافی:
فرش ها یا خود رنگ هستند یا رنگ شده. در فرش خود رنگ، الیاف آن رنگ نشده است؛ اما در فرش رنگ شده از خامه هاى رنگین استفاده مى شود. منشأ رنگ ممکن است گیاهى، حیوانى، معدنى یا شیمیایى باشد.
اگه به هنر فرش علاقمند هستید توصیه میکنم این مقالات را بخوانید.
آشنایی با حاشیه فرش های دستباف
اندازه های رایج فرش دستباف ایرانی
انواع نخ برای بافت فرش و تابلو
