اگر با بافت فرش دستباف آشنایی داشته باشید، از اهمیت چله کشی اطلاع دارید. چله کشی یکی از بخش‌های مهم بافت قالی و قالیچه‌های دستباف است. اگر چله کشی به درستی انجام نشود، مشکلات زیادی برای قالی به وجود می‌آید. چله‌کشی یک کار تخصصی است و باید کار را به کاردان سپرد. در این مقاله به نکاتی در مورد چله کشی اشاره می‌شود.
چله کشی چیست ؟
مفهوم چله کشی در تار و پود فرش تنیده شده است. نخ‌های به صورت عمودی و نخ‌های پود به صورت افقی قالی را تشکیل می‌دهند. تار فرش، چله فرش نامیده می‌شود. نخ‌های چله جنس نازک ولی مقاوم دارند. نخ‌های چله به صورت عمودی و به حالت چند لا روی دار قالی نصب می‌شوند. کارکرد اصلی این تارها، نگهداری از گره‌های فرش در هنگام بافت است.
انواع چله‌کشی
چله‌کشی را می‌توان به 3 نوع چله کشی فارسی، ترکی و تلفیقی تقسیم‌بندی کرد.
· چله‌کشی فارسی
در این نوع چله‌کشی، چله‌ها ابتدا روی زمین آماده‌سازی می‌شوند و سپس روی دار قالی قرار می‌گیرند. این نوع چله‌کشی بیشتر در مناطقی انجام می‌شود که فارسی بافی در آن مناطق رایج است.
یکی از مزایایی که روش چله‌کشی فارسی دارد، استحکام و جلوگیری از کج شدن فرش است. از مزایای دیگر چله کشی فارسی می‌توان به ثابت بودن تنظیم چله در قسمت سر و زیر دار و امکان بافت قالی با طول بلند اشاره کرد.
·چله کشی ترکی
در این نوع چله کشی بر خلاف چله‌کشی فارسی، چله به صورت مستقیم روی دار قالی کشیده می‌شود. نیاز است که برای بالا رفتن دقت و ایجاد کشش یکسان، دو نفر کار چله‌کشی ترکی را انجام دهند.
از مزایای چله‌کشی ترکی نسبت به چله‌کشی فارسی می‌توان به فراهم نمودن تسلط بیشتر برای بافنده، سهولت در پایین‌کشی و ایحاد نظم بیشتر در چله‌ها اشاره کرد.
البته این روش چله‌کشی معایبی هم دارد. چون در این روش از چوب کجو استفاده نمی‌شود، ایجاد کجی و تقارن نداشتن در کناره‌های فرش و هم‌چنین جدا شدن شیرازه را در فرش شاهد خواهیم بود. یکی دیگر از معایب چله‌کشی ترکی، مشکل دوطرفه بودن چله‌هاست. این مسئله باعث چرخش چله در سر و زیر دار قالی می‌شود. به دلیل چنین مشکلی، استفاده از چوب مهار در این روش چله کشی واجب است.
·چله‌کشی تلفیقی
این نوع روش چله‌کشی یکی از پرکاربردترین روش‌هاست. در چله‌کشی تلفیقی می‌توان مزایای هر دو روش چله‌کشی قبلی را مشاهده کرد. در چله‌کشی تلفیقی داری که مورد استفاده قرار می‌گیرد، از نوع ترکی است و چله‌کشی فارسی با تغییراتی انجام می‌شود. در این روش، چله به صورت غیر مستقیم کشیده می‌شود و سپس روی دار ترکی قرار می‌گیرد.
نکات مهم قبل از انجام چله کشی
- داری که برای بافت فرش یا قالیچه انتخاب می‌کنید باید سالم باشند. هم‌چنین در دارهای چوبی، چوب دار باید مقاومت و استحکام کافی را داشته باشد. در مورد دارهای فلزی نیز بهتر است برای ساخت دار از آهن نو و با مقاومت بالا و قطر مناسب (بیشتر از 4 میلی‌متر) استفاده شده باشد.
- یکی از نکاتی که باید قبل ار انجام چله کشی رعایت کرد این است که متقارن بودن دار قالی را بررسی کنید و مطمئن شوید که سر و زیر دار با یکدیگر موازی و بر راست رو ها عمود هستند.
- انتخاب نخ مناسب برای چله کشی یکی دیگر از نکاتی است که باید به آن دقت داشته باشید. نخی که انتخاب می‌کنید باید متناسب با ظزافتی باشد که برای طرح قالی‌تان در نظر گرفته‌اید.
نکات مهم در انجام چله کشی
- یکی از نکات مهم در چله کشی، برقرار نمودن تقارن در چله است. متقارن کردن چله موجب می‌شود که از افتادن سنگینی روی یک طرف دار جلوگیری گردد.
- نخ‌های چله باید با کشش یکسان نصب شود. انجام چله‌کشی در یک مرحله می‌تواند به کشش یکسان نخ‌های چله کمک کند.
- یکی از نشانه‌های انجام شدن درست چله‌کشی ترکی این است که باید چله‌ها به صورت زیگزاگی و ضربدری قرار بگیرند.
- باید عرض چله‌ها در سر دار بین 5 تا 20 سانتی‌متر بیشتر از زیر دار باشد. به عبارت دیگر باید چله‌ها در سر دار پخش‌تر از زیر دار باشند.
نکات مهم پس از انجام چله‌کشی
- پس انجام چله کشی، باید تعداد تارها را محاسبه کنید. تعداد تارها باید طبق نقشه باشد. در صورتی که تعداد تارها نسبت به نقسه 1 تا 20 تار بیشتر باشد، می‌توانید تارها را به صورت متناوب از مناطقی که تراکم بیشتری دارند، کم کنید. اگر تعداد تارهای فرش 1تا 20 تار نسبت به نقشه کمتر باشد، می‌توانید به مناطقی که تار کمتر داشته باشد، تار اضافه کنید. اگر تعداد تارهای قالی از تعداد تعیین شده در نقشه بیش از 20 تار کمتر باشد، باید قسمت بافته شده شکافته شود، چله‌ها به صورت دقیق و منظم کنترل شود و تارهای مورد نیاز اضافه شود.
- باید سفت بودن و شل بودن چله‌ها را بررسی کنید. اگر چله‌ها شل باشند، فرش بافته شده دچار بالازدگی می‌شود. اگر چله‌ها بیش اندازه هم سفت شوند، فرشتان به پایین‌زدگی دچار می‌شود. هم‌چنین در صورت سفت شدن بیش از حد چله‌ها خطر پارگی هم وجود داشت.
- قبل از انجام چله کشی باید عمل سیه‌بندی انجام شود و چله‌ها در طرفین مرکز سر دار و زیر دار به صورت یکنواخت روی دار کشیده شوند. هم‌چنین باید تراکم تارها در همه نقاط یکسان باشد. پس از انجام چله‌کشی و در حین انجام عملیات زنجیره بافی و گلیم بافی روی قالی باید مراقب باشید که این تراکم از بین نرود. اگر در زنجیره بافی و گلیم بافی دقت و مهارت کافی را به خرج ندهیدف نظم چله‌ها از بین می‌رود و نتیجه کارتان فرش معیوبی خواهد شد.
نتیجه‌گیری
چله‌کشی یکی از مراحل حساس در بافت قالی و قالیچه دستباف است. چنان‌چه در انجام چله‌کشی دقت کافی انجام نگیرد و از رعایت نکاتی غفلت شود، نتیجه کارتان برای شما دل‌نشین نخواهد بود. اگر تجربه کافی را در چله کشی ندارید، حتما کار را به یک متخصص کارکشته بسپارید تا خیالتان از درست انجام شدم این بخش مهم از فرایند بافت قالی راحت شود.
اگر تصمیمتان را برای بافت قالی یا قالیچه دستباف با طرح‌های دلخواهتان گرفته‌اید، می‌توانید برای خرید نخ و نقشه از نخ و نقشه های فرش راین بازدید کنید. اگر نخ و نقشه های فرش راین را انتخاب کردید، می‌توانید در جای ایران که باشید، آن‌ها را جلوی در منزلتان نحویل بگیرید. در ادامه می توانید یک ویدئوی آموزشی مربوط به چله کشی را مشاهده کنید.
